De achteruitgang van de leesvaardigheid en het leesplezier onder Nederlandse jongeren is vandaag nieuws, maar zeker niet nieuw. Het is een ernstig probleem dat al jaren speelt en niet is op te lossen met de ‘simpele’ oproep van de ministers tot een leesoffensief. Bovendien geeft dit bericht van de ministers niet veel hoop… het is gortdroog geschreven, met holle termen (‘offensief’, ‘acties’, ‘modern en eigentijds onderwijs’) en weinig urgentie (veel herhaling van wat we eerder hebben gehoord, en van wat kennelijk al die jaren niet heeft gewerkt).
Als we het tij willen keren zal er veel tegelijk moeten gebeuren, concreet en structureel: meer (voor iedereen!) toegankelijke bibliotheken met goed opgeleide (en betaalde!) bibliothecarissen, meer geld en een zinnig meerjarenplan om het onderwijs uit het Slob (ja!) te trekken (want de onderwijscrisis en het lerarentekort leveren een vermindering op van de kwaliteit van het onderwijs, en dus ook het leesonderwijs, logisch), op de Pabo’s moet jeugdliteratuur een belangrijk onderdeel van het programma zijn/worden, en er moeten meer goede boekenprogramma’s op radio en tv komen (kijk eens over de grenzen ministers, zie bijvoorbeeld BBC’s ‘year-long celebration of literature‘).
Ja, ouders en leerkrachten moeten meer voorlezen (en zelf ook meer lezen?), maar dat zal pas gebeuren als daarvoor een goed klimaat wordt geschapen. Een rijk cultureel klimaat, bereikbaar voor iedereen. Dat vraagt om investeringen en keuzes, vanuit de politiek. In het onderwijs bijvoorbeeld, zal de werkdruk moeten worden verminderd, zodat er ruimte (= tijd) komt in het overvolle schoolprogamma voor diepgang en voor leesplezier.
Wat ik zelf merk (als schrijver en leesbevorderaar) tijdens schoolbezoeken: kinderen hebben een enorme honger naar diepgang, naar verbinding en naar praten.
Vaak gebruik ik het praten over boeken om met kinderen te praten over het leven…
Vaak gebruik ik het praten over boeken om met kinderen te praten over het leven…
Via die gesprekken voelen en ervaren ze wat de kracht is van literatuur, van boeken, van lezen, van verhalen, van gedichten, van woorden, van beelden, van ritme, van taal.
Dáár gaat het op: het vuur aansteken.
Ze de weg wijzen in het boekenwoud (en dus in het leven).
Dáár gaat het op: het vuur aansteken.
Ze de weg wijzen in het boekenwoud (en dus in het leven).
Leerkrachten vinden soms dat ik te veel praat met de kinderen, en te weinig ‘doe’.
Maar ze ‘doen’ al zoveel.
Maar ze ‘doen’ al zoveel.
Praat met ze!
Ook ouders, thuis.
Lees en praat: waarover gaat dit verhaal (of gedicht), wat doet het met ons, welke woorden kennen we (nog) niet, hoe is het geschreven/ getekend, welke boeken passen bij jou, wat zou je eens willen proberen, waar kunnen we mooie boeken vinden, enzovoort…
Ook ouders, thuis.
Lees en praat: waarover gaat dit verhaal (of gedicht), wat doet het met ons, welke woorden kennen we (nog) niet, hoe is het geschreven/ getekend, welke boeken passen bij jou, wat zou je eens willen proberen, waar kunnen we mooie boeken vinden, enzovoort…
Dit lijkt misschien zweverig of nutteloos, maar dat is het niet.
Via (geleide) gesprekken over boeken en over lezen, léren kinderen enorm veel. Onder meer dit:
– ze leren verhaalstructuren, thema’s en samenhang zien en begrijpen;
Via (geleide) gesprekken over boeken en over lezen, léren kinderen enorm veel. Onder meer dit:
– ze leren verhaalstructuren, thema’s en samenhang zien en begrijpen;
– ze leren verschillende genres en stijlen ontdekken en herkennen;
– ze vergroten hun woordenschat en taalgevoel;
– ze ontwikkelen hun eigen smaak;
– ze oefenen met luisteren, het verwoorden van gedachten, praten in een groep;
– ze kunnen emoties uiten en ervaringen delen, met elkaar en met hun leerkracht, ouders (of andere volwassenen);
– ze leren en ervaren waarom lezen verrijkend en leuk is (en nog leuker wordt als je meer begrijpt).
Door veel te lezen en regelmatig met volwassenen te praten over boeken, verhalen en gedichten, leren kinderen andere werelden kennen, en daardoor ook zichzelf. Als dit op een inspirerende en betrokken manier gebeurt, leren kinderen na verloop van tijd (!) hoe ze zelfstandig de weg kunnen vinden in teksten, boeken, bibliotheken, etc.
Kennis is macht. Hoezo zweverig of nutteloos, praten?
Kennis is macht. Hoezo zweverig of nutteloos, praten?
Steeds maar doen; technisch lezen oefenen en toetsen, of resultaatgericht lezen zonder te snappen waarover het gaat en waaróm of waarvóór je het doet, is te eenzijdig en voor veel kinderen en jongeren funest (zo blijkt). Hetzelfde geldt voor schrijven.
Natuurlijk moet er technisch worden geoefend, dat is de basis.
Maar laten we ons de komende tijd hier op richten: bij kinderen en jongeren (en onszelf?) het leesvuur aansteken.
Natuurlijk moet er technisch worden geoefend, dat is de basis.
Maar laten we ons de komende tijd hier op richten: bij kinderen en jongeren (en onszelf?) het leesvuur aansteken.
Zolang we kinderen niet leren hoe mooi en rijk literatuur is, en hoe ze zich lezen (en schrijven) eigen kunnen maken, zal er weinig leesplezier zijn.
Ja ja, ‘literatuur’, ‘leesvuur aansteken’, dat klinkt groots en meeslepend en onbereikbaar, tussen de snotneuzen, spruiten, kattenbak en de bergen huiswerk, werkdruk en vernieuwingen door…
Maar eigenlijk is het heel simpel, ook als je niet van praten houdt:
(plaatje van internet, bron onbekend)
PS: Ouders en leraren, rechtsonder op de homepage van deze site vind je links naar sites met info over kinderboeken. Laat je inspireren! :-)
Leraren, kijk ook bij ‘Voor kinderen’, daar vind je veel dingen die je in lessen over lezen en creatief schrijven (stellen) kunt gebruiken.
Als leraren vinden dat jij als kinderboekenschrijver te veel praat, dan kan het zijn dat ze jou liever in een specialistische rol zien en dat de kinderen ‘zichtbaar’ aan het werk gaan. maar laten we eerlijk zijn, ik hoor nooit een leraar enthousiast vertellen over de fantastische gesprekken die zij voert met kinderen over de boeken die ze allebei gelezen hebben. Ik vrees dat die gescprekken nauwelijks plaatsvinden. gemiste kans dat geweldig dat jij die met kinderen hebt.
Maar … je hebt de duurzaamheid nog niet in beeld, vermoed ik.
Ik werk met kinderen over boeken die ze lezen en leg die gesprekken vast in een podcast die de leraar kan laten horen in de klas. En het jaar daarna weer. En misschien een jaar later nóg eens. Dan wordt je onderwijs duurzaam. De collectie podcasts groeit en de leesbevordering krijgt nieuwe kansen. Want ik koppel Kinderboeken aan Media(wijsheid) én Mondelinge Taalvaardigheid.
Dank voor je reactie, Rob.
Ik doe ook altijd wat met de kinderen hoor, een oefening creatief schrijven.
Maar praten vind ik een belangrijk onderdeel, en kinderen stellen altijd veel vragen die beantwoord moeten worden. Ze hebben tenslotte niet elke dag een schrijver in de klas. ;-)
Met gesprekken bedoel ik niet per se gesprekken over boeken die de leerkracht en kinderen samen hebben gelezen (hoewel dat ook fantastisch is). Je kunt die gesprekken op allerlei manieren invullen, bijvoorbeeld: een fragment of gedicht voorlezen, daar samen over praten en gericht steeds iets anders belichten: personages, stijl, thema’s, verhaal, wat doet het met ons, etc. Je kunt daar ook een opdracht aan vastknopen.
Een leerkracht kan ook iets voorlezen en vertellen waarom hij/zij dit zo mooi vindt.
Het gaat erom dat kinderen ervaren wat literatuur is en wat het kan betekenen, en dat daarover wordt gepraat.
Dat hoeft dus ook geen uren te duren, zo’n gesprek.
Een podcast kan een mooie aanvulling zijn, maar het contact tussen de ouders/leerkracht(en) en de kinderen is hierbij juist zo belangrijk.
Dat kunnen technologie, podcasts, online lessen of andere moderne oplossingen nooit vervangen.
Ik ook niet, als schrijver die eenmalig of tijdelijk op schoolbezoek komt.
Ik kan wel ouders, leraren en kinderen inspireren en op weg helpen, en dat doe ik graag! :-)
Waar kunnen we jouw podcasts vinden?
Groet, Claudia