Kinderboekwinkel De Boekenwurm in Maastricht zit in zwaar weer. Dat is te volgen via het blog van eigenares Hanneke Koene, die zich niet alleen inzet voor haar winkel, maar ook voor leesbevordering in het algemeen. Haar recente blogs, van maart en april dit jaar, zijn schrijnend en herkenbaar.
Ik heb acht jaar als parttimer in verschillende boekhandels gewerkt, en vooral bij de laatste, de Theatre and Film Bookshop in Amsterdam, was de crisis goed voelbaar. We hebben -net als Hanneke- van alles bedacht om klanten te behouden en nieuwe klanten te trekken. Een gevecht dat voor zelfstandige boekhandels bijna niet valt te winnen, door een combinatie van dingen: het succes van online groothandels die tegen lage onkosten snelle service kunnen bieden en reclame kunnen maken via radio en tv, supermarkten en Hema’s die ook boeken gingen verkopen (omdat ze zo nodig àlles moeten verkopen), uitgeverijen die zelf boeken gingen verkopen via hun websites (ondoordacht en schadelijk, omdat ze hun partners -de boekhandels- ermee beconcurreren en het boekhandelspercentage in eigen zak steken, zonder dat auteurs daar beter van worden) en, last but not least, klanten die wèl alle service willen, maar daar geen cent of geduld voor over hebben. Leve de vrije markt!
Een soort dier
Ik moet eerlijk bekennen dat er momenten waren waarop ik dacht: Dit is de moderne tijd, boekhandels gaan verdwijnen, dat is kennelijk wat de markt wil. Maar ‘de markt’ is niks. Daar ben ik steeds meer van overtuigd. De markt wordt ons voorgespiegeld als een soort dier met een eigen wil, dat zijn eigen verwoestende weg gaat. Maar de markt, dat zijn wij! We wonen niet in Cuba, wij kiezen zelf waar en wanneer we onze spullen kopen. En meestal zijn we liever lui dan moe, dat is de waarheid. We bestellen onze boeken liever vanuit een luie stoel, dan dat we een klein stukje omfietsen naar onze favoriete boekwinkel. Of we doen juist vreselijk veel moeite, om een paar euro goedkoper uit te zijn. Dan struinen we met verhitte koppen het internet af, op zoek naar koopjes. Zo is het. Toch?
Bewust
En toch kopen we steeds bewuster, bijvoorbeeld als het gaat om vlees en kleding. We letten op vrije uitloop-, gezond- en EKO-merkjes, eten vaker vegetarisch, kopen slaafvrije chocolade en zoeken naar kleding van biokatoen, gemaakt zonder gifstoffen en niet door kinderhanden. Maar boeken kopen we nog steeds bij online giganten die onzichtbaar zijn en soms (of altijd?) hun personeel uitbuiten om zoveel mogelijk winst te kunnen maken, zoals onlangs te zien was in een documentaire over Amazon Duitsland. Het gaat me trouwens niet per se om het fenomeen ‘online’. Vaak zijn er prachtige winkels en initiatieven die alleen online te vinden zijn. Het gaat me om de ideeën die achter de winkels liggen, online of in de straat. En het is vermoeiend om steeds keuzes te moeten maken, dat weet ik. Vrijheid betekent niet alleen blijheid, maar ook: verantwoordelijkheid.
Kortom, het wordt hoog tijd dat we ook bewust gaan kopen als het om boeken gaat. Als we dat niet doen, zullen boekwinkels één voor één uit het straatbeeld verdwijnen en volgens mij willen de meesten van ons dat niet. Wij, de markt, willen geen wereld zonder boekwinkels.
Kiezen
In 2011 richtte ik een facebookpagina op, met als titel ‘Red de boekwinkel’ (lees hier het mission statement en like de pagina, als je wilt). De titel leverde me kritiek op, men vond het te negatief. Maar ik sta er nog steeds achter. Het is de realiteit, boekhandels redden het niet, als wij ons koopgedrag niet veranderen. Zo simpel is het. We moeten kiezen. En met ‘we’ bedoel ik ook schrijvers, bedrijven, managers en uitgeverijen. We moeten kiezen: in wat voor een wereld willen we leven?
Flashmob
Maar nu De Boekenwurm. Daar begon ik dit blog mee. Kinderboekwinkels zijn belangrijk. Lees hier waarom. Deze winkel mag niet wegvallen. Net als alle andere kinderboekwinkels in Nederland en Vlaanderen, die een belangrijke functie hebben en nooit te vervangen zijn door online winkels. Gespecialiseerde boekwinkels zijn een bron van kennis, ideeën en inspiratie.
Manon Sikkel, schrijfster en winnares van de Kinderjuryprijs 2012, heeft een geweldig plan bedacht en georganiseerd: op maandag 22 april om 14.30 uur komt er een Kinderboekenmakersflashmob bij De Boekenwurm in Maastricht. De eerste ter wereld! Meer dan 40 kinderboekenschrijvers en illustratoren hebben toegezegd er te zijn, onder wie Anna van Praag, Floortje Zwigtman, Marjolijn Hof, Kees de Boer, Jacques Vriens, Reggie Naus, Milja Praagman, Janneke Schotveld en Marian De Smet. En ik zal er ook bij zijn. Jacques Vriens houdt een speech en luidt met een schoolbel de flashmob in.
Met deze flashmob willen we zoveel mogelijk aandacht genereren voor De Boekenwurm, en voor andere gespecialiseerde kinderboekwinkels. Ga naar deze kinderboekwinkels (kan ook via mail of online), laat je adviseren en koop zoveel mogelijk boeken. Geef de boeken cadeau aan kinderen die je kent, of aan voedselbanken bijvoorbeeld, dan komen ze terecht bij kinderen die nooit een boek cadeau krijgen. Het afgelopen jaar hebben we in Nederland 3,6 miljard (!) euro uitgegeven aan snoep. Als we vanaf nu minder snoep kopen en meer boeken, bij zelfstandige boekwinkels, dan komt het misschien nog goed met de wereld. In elk geval wordt hij er iets mooier van.
Tot ziens in de boekwinkel.
Claudia Jong
PS: Publiek is uiteraard welkom bij de flashmob! Het wordt een feestje en de auteurs en illustratoren signeren met plezier alle boeken die je koopt. Via deze facebookpagina kun je aangeven of je aanwezig zult zijn. Geïnteresseerden die niet naar Maastricht kunnen komen vragen we om zoveel mogelijk ruchtbaarheid te geven aan de actie en mensen aan te sporen tot het kopen van boeken in een (kinder)boekwinkel.
hoi Claudia, Ik vind de actie voor De Boekenwurm erg goed. Maar er is iets wat ik steeds niet hoor in de discussie. Als er minder boeken verkocht worden wil dat toch niet zeggen dat kinderen minder lezen? Ik denk dat maar een op de twintig boeken die kinderen lezen gekocht wordt in de boekenwinkel. Even als voorbeeld hoe mijn kinderen aan boeken komen; Per twee weken krijgen ze drie boeken mee naar huis van de schoolbibliotheek. In de klas hebben ze een boek in hun laatje uit de klas. Dan is er de openbare bibliotheek, daar mag je vijf items per keer lenen. Dan zijn er mooie nieuwe boeken uit de winkel. Ik heb nooit gezien dat mijn dochter boeken leent van een vriendin of andersom, dus volgens mij is er nergens thuis een schaarste aan kinderboeken. Maar ik weet ook dat als er minder boeken gekocht worden in de boekwinkel het niet door kan gaan. Dan zullen er minder mooie nieuwe boeken op de markt komen. Het is best een ingewikkeld probleem.
Maar zelfs als er minder boeken verkocht wordt, het is toch het belangrijkste dat je als schrijver je ideeen kunt delen en dat als lezer de informatie en verhalen beschikbaar zijn in wat voor vorm ook. boeken is toch een vorm van communicatie.
Hoi Henriette,
Het gaat niet zozeer om schaarste of kinderen die minder lezen. Natuurlijk zijn er ook schoolbibliotheken en openbare bibliotheken en hoef je niet alle boeken te kopen. Maar gelukkig worden er toch ook veel kinderboeken gekocht door volwassenen die ze cadeau willen geven, en ook door scholen en bibliotheken. Zij moeten hun boeken ergens inkopen, en dat doen (of deden) ze vaak bij kinderboekwinkels. Bibliothecarissen laten zich adviseren door gespecialiseerde kinderboekwinkels, omdat die er veel verstand van hebben en goed op de hoogte zijn van welke nieuwe boeken er allemaal uitkomen en van wat interessant kan zijn voor een bepaalde school of bieb, los van hypes en marketing.
Je laatste punt snap ik niet helemaal… bedoel je dat boeken niet per se verkocht hoeven te worden om te bestaan en dat (kinder)boekwinkels in wezen overbodig zijn? In principe zouden schrijvers inderdaad zelf boeken kunnen maken en langs de deuren kunnen gaan. Of in de moderne versie: een digitaal boek online zetten en zelf de promotie en verkoop doen. Maar of we dat moeten willen? Kinderboekwinkels helpen schrijvers juist en zorgen ervoor dat hun boeken ook terecht kunnen komen bij kinderen die ze anders nooit zouden bereiken. Ze helpen schrijvers dus in het delen van hun ideeën. Bovendien is ‘boekverkoper’ echt een vak, waar veel bij komt kijken, meer dan mensen denken. Net zoals ‘uitgeven’ een vak is, en ‘schrijven’.
groetjes, Claudia
Hoi Claudia, met communiceren bedoelde ik meer dat het goed is dat de boeken voor iedereen beschikbaar zijn via school, en boeken lenen zal een aansporing zijn tot een boek in de winkel kopen.
Ondertussen is het heel erg dat er steeds meer boekenwinkels verdwijnen. Weet je dat er in de stad waar mijn ouders wonen , Rijswijk ( 47.000 inwoners ) helemaal geen boekwinkel meer over is, ze rijden naar een boekhandel in Wateringen als ze een boek willen hebben. En weet je welke winkels er in Rijswijk een heleboel van zijn op een rij , telefoonwinkels, raar eigenlijk allemaal ik snap er niets van.
Dag Claudia,
Hoe vervelend ik het ook vind dat kleine gespecialiseerde boekwinkels het moeilijk hebben wil ik je toch op het volgende attenderen: Ook de bibliotheken zitten in zwaar weer. Gelukkig staat leesbevordering en leesplezier nog hoog in het vaandel. Vandaar de bibliotheken op school met goed opgeleide jeudbibliothecarissen die als leesconsulenten gespecialiseerde ondersteuning geven en leerkrachten via o.a. Open Boek zeer bruikbare cursussen geven. Deze kennis komt niet van boekhandels, wij hebben een eigen opleiding waar leesbevordering op allerlei gebied al jaren lang veel aandacht krijgt. De bibliotheek investeert nog steeds veel in aankoop van jeugdboeken om op scholen fysieke collecties neer te kunnen zetten, waarbij onze expertise in de opbouw van de collectie ook meegenomen wordt. De neergang van steeds meer bibliotheken vindt weinig aandacht in de schrijverswereld, wat wel begrijpelijk is, omdat wij in de ogen van schrijvers niet direct verbonden worden aan ‘inkomsten’ . Maar als je over kennis en specialisatie spreekt en dat wij die halen van Boekhandels, moet ik je toch teleurstellen.
Beste Roeleke,
Het spijt me als ik jou en andere bibliothecarissen heb gekwetst, dat was niet mijn bedoeling. Ik heb niet beweerd dat bibliothecarissen geen kennis en specialisatie hebben, maar dat ze zich bij de aankoop van boeken vaak laten inspireren en informeren door boekhandelaren. Dat is toch zo? Ik weet dat kinderboekwinkels vaak helpen bij het samenstellen van schoolbibliotheken, bijvoorbeeld. En toen ik bij de Theatre and Film Bookshop werkte kwamen de bibliothecarissen van theaterscholen, de filmacademie, het filmmuseum en het Theaterinstituut naar de winkel om zich door ons te laten adviseren bij de inkoop van boeken, ook al beschikten zij zelf over veel kennis van zaken.
En ik ben het niet met je eens, de neergang van bibliotheken vindt volgens mij wel veel aandacht in de schrijverswereld. Ik heb er regelmatig interviews, blogs, tweets en facebookberichten over gelezen, van schrijvers die het zich juist enorm aantrekken, en stuk voor stuk bevlogen vertellen hoe hun schrijverschap is begonnen als kind, en als lezer, in de bieb.
Ik heb zelf de petitie ‘Ik steun de bibliotheek!’ ondertekend en rondgebazuind, en met mij veel andere schrijvers, dat weet ik zeker.
Bibliotheken zijn onmisbaar, net als kinderboekwinkels.
Je hebt misschien gelijk, in die zin, dat we op onze websites bij onze boeken niet vermelden dat je ze lekker allemaal in de bieb kunt lenen, hoewel ik me vaak moet inhouden om dat niet te doen. Maar inderdaad, wij moeten ook ergens van leven. Dat is al moeilijk genoeg. Daarom is het bijzonder dat zoveel kinderboekenschrijvers en illustratoren een dag (werk) willen inleveren om deze flashmob te doen, bij De Boekenwurm.
Laten we hopen dat het helpt…
Hartelijke groet, Claudia
Voor wie nog wil tekenen is hier de link naar de ‘Ik steun de bibliotheek’ petitie: http://petities.nl/petitie/ik-steun-de-bibliotheek
Hoi Claudia,
De Bibliotheek op School, het samenstellen van de collecties (ook in vestigingen) doen wij vanuit onze eigen kennis, opleiding en ervaring, vanuit NBD recensies en vanuit de goede contacten met scholen wat betreft leesbevordering en leesplezier. Dat is het enige dat ik even recht wilde zetten, hoor. Ik begrijp heel goed dat dit niet voor iedereen zichtbaar of bekend is. En ik heb alle begrip voor de aandacht voor de noodleidende boekhandels, wij hebben daar zeker ook goede contacten mee. Ik vind het ook fantastisch dat deze flashmob wordt georganiseerd voor De Boekenwurm!
En hartstikke goed dat je de petities hebt ondergetekend om de bibliotheek te steunen. We gaan niet zonder strijd ten onder! Lezen en leesplezier moet in welke vorm ook een belangrijk aandachtspunt blijven. Veel succes!
Daar is een blog zoals dit ook voor: om kennis te delen en dingen recht te zetten. ;-)
Dank voor jullie reacties, Roeleke en Henriette.
We strijden uiteindelijk voor hetzelfde doel: leesbevordering en leesplezier.
Succes!
Groetjes, Claudia